2020-11-13
Słowo toksyczny jest bardzo powszechnie używane i chyba dość pojemne. Używamy tego wyrażenia bardzo często, a potwierdza to choćby tytuł „słowa roku 2018” przyznany wyrazowi toxic przez Redakcję Słowników Oksfordzkich.
Toksyczna relacja to układ między dwiema osobami, w którym dochodzi do sprzężenia wzajemnych deficytów i zaspokajania swoich braków w niezdrowy sposób. Taki związek składa się z kilku charakterystycznych elementów. To relacja, w której wiele jest przemocy i manipulacji, dużo napięcia, niepewności, dyskomfortu i silnych, najczęściej nieprzyjemnych, uczuć. Zwykle to związek niesymetryczny, w którym jedna osoba dominuje nad drugą, wpływając na nią, na jej przekonania, wartości i poczucie własnej wartości. Przemoc psychiczna, która pojawia się w toksycznej relacji, polega na poniżaniu, braku wsparcia, pomniejszaniu wartości drugiej osoby, przekraczaniu granic, wzbudzaniu poczucia winy, zmiennej akceptacji.
Zdaniem wielu psychologów, nie ma toksycznych osób, są tylko toksyczne relacje – w których obie strony mają swoje słabości, a toksyny biorą się z ich wzajemnego oddziaływania. Jednak zdarzają się osoby, które mają szczególne predyspozycje do gmatwania relacji, naruszania granic, żerowania na poczuciu wartości drugiej osoby. Za takimi zachowaniami zazwyczaj stoją różne dramaty mniej lub bardziej świadomie przeżyte, które wywołują niską samoocena, małą pewność siebie, chorobliwą potrzebę atencji, kontroli bliskości i dystansu, toksycy przykrywają to wszystko w skuteczny, ale niestety przemocowy sposób.
Amerykańska psychoterapeutka Pia Mellody wyróżnia dwa typy toksycznych osób – nałogowcy kochania i nałogowcy unikania bliskości. Pierwsi będą przede dążyć do złączenia się, wręcz zlania się z innym człowiekiem, drudzy strzec będą swojej odrębności. Oczywiście ludzie są bardziej skomplikowani niż dwustopniowa skala, ale warto mieć taki podział w pamięci, może czasami coś pozwoli bardziej zrozumieć.
Toksyczni ludzie często pojawiają się w naszym życiu w przebraniu najlepszych przyjaciół lub partnerów, dlatego często tak długo zajmuje nam, aby zorientować się, co tak naprawdę się dzieje i że poszczególne sytuacje to nie jest przypadek, ale wynik mechanizmów, które działają w danej relacji.
Przede wszystkim należy zadać sobie pytanie, czy w danej relacji mogę mówić otwarcie to, co myślę i czuję, czy jest na to przyzwolenie. Czy są takie rzeczy, o których mówić się boję? Czy mogę bezpiecznie stawiać granice?
Virginia Satir doskonale nazwała niezbędne elementy relacji, która jest dobra, czyli taka, w której wzrastamy, czujemy swoją wartość i mamy możliwość rozwijać się. „Poczucie wartości może wzrastać tylko w atmosferze, w której indywidualne różnice są doceniane, błędy tolerowane, komunikacja jest otwarta, zasady są elastyczne – w takim rodzaju atmosfery, która jest odnajdywana w rodzinie, w której osoby wzajemnie się pielęgnują.”
Takich dobrych relacji Wam życzę i mam nadzieje, że spotkamy się na kolejnym webinarze już w grudniu. Dla tych, którzy nie mogli uczestniczyć, dołączam króciutki test, który może pomóc rozpoznać, czy jest bezpiecznie i zdrowo w danej relacji.
Przywołaj osobę, z którą czujesz się nie do końca dobrze w relacji, sprawdź, jak traktuje Cię ta osoba, jak Ty się przy niej czujesz.
Zalewa mnie swoimi sprawami, więcej mówi niż słucha.
|
A – Tak |
B – Nie |
Wmawia mi rzeczy, których nie powiedziałem, nie zrobiłem, mam wrażenie, że przeinacza fakty. |
A – Tak |
B – Nie |
Znieważa mnie publicznie, stwarza sytuacje, gdy czuje się niekomfortowo np. przy znajomych. |
A – Tak |
B – Nie |
Mimo zapewnień o zaangażowaniu w relację, nie czuję przejawów tego zaangażowania ze jej strony. |
A – Tak |
B – Nie |
Jest zazdrosna o moją rodzinę, znajomych, osiągnięcia. |
A – Tak |
B – Nie |
Zdarza się jej kontrolować mnie – wypytywać, jak spędzam czas, co robię i z kim, decydować za mnie, przeglądać mój telefon itp. |
A – Tak |
B – Nie |
Często nie respektuje mojego „nie”, nie bierze pod uwagę moich planów, czasu, zmęczenia, innych potrzeb. |
A – Tak |
B – Nie |
Często czuję się przy tej niej gorszy, winny. |
A – Tak |
B – Nie |
Zazwyczaj to ja przepraszam, nawet za rzeczy, których nie zrobiłem, nie powiedziałem. |
A – Tak |
B – Nie |
Przypisuje sobie zasługi za moje osiągnięcia. |
A – Tak |
B – Nie |
Po spotkaniu nią często jestem wyczerpany, spotkaniom często towarzyszy napięcie. |
A – Tak |
B – Nie |
Musi mieć zawsze rację, przebija moje argumenty, nie słucha ich lub obniża wartość tego, co mówię. |
A – Tak |
B – Nie |
Nie jest otwarta na zmiany, poprawę swojego zachowania, oczekuje, że zaakceptuje, że ona się już nie zmieni. |
A – Tak |
B – Nie |
Często jest w złym nastroju lub ma negatywne nastawienie do siebie samego, innych ludzi lub świata. |
A – Tak |
B – Nie |
Im więcej odpowiedzi A, tym bardziej relacja jest niezdrowa.
Dorota Gromnicka, psycholog – psychoterapeuta